نکات مهم فصل اول تجربه و تفکر(قسمت 4)

دانش‌آموز تیزهوشم!

میدونم شما هم میدونی؛ کودکانی که بیش‌تر از گیاهان و سبزیجات و مواد خام غذایی می‌خورند از دیگران باهوش‌ترند!

 

تفسیر یافته‌ها و نتیجه‌گیری

نکته 53: نتیجه‌گیری و تفسیر یافته‌ها به معنی ارائه‌ی یک توضیح کلی در مورد مجموعه‌ی اطلاعاتی است که از راه‌های گوناگون در مورد یک موضوع جمع‌آوری‌شده است.

نکته 54: تفسیر یافته‌ها یعنی کشف الگوها، روابط، قاعده‌ها، قانون‌ها و مفاهیم کلی.

نکته 55: فرایند یادگیری گاهی با یک مشاهده، مقایسه، طبقه‌بندی، جمع‌آوری اطلاعات و حتی اندازه‌گیری یک موضوع آغاز می‌شود و با تفسیر یافته‌ها و نتیجه‌گیری از آن‌ها پایان می‌پذیرد، پس تفسیر یافته‌ها درواقع نقطه‌ی نهایی فرایند یادگیری است.

نکته 56: در بسیاری از فعالیت‌ها، کشف رابطه‌ی موجود بین یک متغیر یا متغیرهای دیگر سبب پرورش مهارت تفسیر می‌گردد. اصولاً در تفسیر یافته‌ها و نتیجه‌گیری، باید نتایج به‌دست‌آمده را بااحتیاط تعمیم داد.

نکته 57: پس از مشاهده، دلیل و علت بروز آن پدیده به نظر ما می‌رسد که در حقیقت تفسیر و توضیح ما از پدیده است و معمولاً با عباراتی مانند ( زیرا )، ( به‌این‌علت که ) و ( به دلیل این‌که ) آغاز می‌شود.

روش علمی

نکته 58: روش علمی روشی منطقی است که پژوهشگران و محققان برای حل مسائل علمی و یافتن پاسخ پرسش‌هایشان به کار می‌بندند.

نکته 59: روش علمی روشی است منطقی که مانند پله‌های نردبان از چند مرحله‌ی پشت سرهم تشکیل‌شده است. این مراحل در طول تاریخ علم پیشرفت کرده و به‌صورت امروزی درآمده‌است.

نکته 60: البته دانشمندان انتظار ندارند که پاسخ تمام پرسش‌های خود را با روش علمی به دست آورند.

نکته 61: روش علمی تنها برای موضوعاتی کاربرد دارد که بتوان آن‌ها را در آزمایشگاه یا طبیعت، مشاهده، اندازه‌گیری و آزمایش کرد.

نکته 62: مراحل مختلف یک روش علمی به ترتیب زیر است:

1- تعریف مسئله 2- جمع‌آوری اطلاعات 3- فرضیه‌سازی 4- آزمایش فرضیه 5- ثبت یافته‌ها 6- تفسیر یافته‌ها، نتیجه‌گیری و نظریه‌سازی 7- انتشار گزارش

تعریف مسئله

نکته 63: در اولین مرحله، محققان سؤالی که برای آن‌ها پیش‌آمده است را با دقت، مشخص و تعریف می‌کنند. این مرحله برای طی مراحل دیگر لازم است، زیرا بدون مشخص کردن مسئله، حل آن نیز امکان‌پذیر نیست.

نکته 64: مسئله به دنبال مشاهده به وجود می‌آید. گاهی مسائلی که به دنبال پاسخی برای آن‌ها هستیم، سؤالات جدیدی هستند که به ذهن محقق رسیده و گاهی پرسشی است که محققان دیگر نیز به دنبال پاسخ آن بوده‌اند ولی هنوز به پاسخ آن نرسیده‌اند(مانند درمان یک بیماری).

جمع‌آوری اطلاعات

نکته 65: در مرحله‌ی دوم، محققان با مراجعه به کتابخانه به بررسی مجلات، مقالات، کتاب‌ها و شبکه‌های اطلاع‌رسانی پرداخته و درباره‌ی کارهای دیگران در رابطه با آن موضوع خاص یا موارد مشابه اطلاعات به دست می‌آورند.

نکته 66: معمولاً محققان کار خود را از صفر آغاز نمی‌کنند بلکه کارهای یک محقق، اساس کار محقق دیگر قرار می‌گیرد. گاهی محققان برای جمع‌آوری اطلاعات بیش‌تر، دست به آزمایش و مشاهده می‌زنند.

نکته 67: با بررسی سایت‌ها و وبلاگ‌های اینترنتی، مقالات علمی، روزنامه‌ها و مجلات، افراد متخصص و ... در خصوص تحقیقات قبلی انجام‌شده در مورد یادشده و یا موارد مشابه، اطلاعات خود را تکمیل می‌کنند.

فرضیه‌سازی

نکته 68: محققان در سومین مرحله بر پایه‌ی اطلاعات حاصل از مرحله‌ی دوم فرضیه‌سازی می‌کنند.

نکته 69: فرضیه، حدس و گمانی است که بر پایه‌ی اطلاعات و درباره‌ی علت پدیده‌ای یا به‌عنوان پاسخ سؤالی زده می‌شود. محققان انتظار ندارند فرضیه‌ای که در این مرحله می‌سازند، موردقبول دیگران قرار بگیرد.

نکته 70: فرضیه باید آزمایش شود و پس از آزمایش ممکن است خود محقق هم به نادرست بودن فرضیه‌اش پی ببرد.

آزمایش فرضیه

نکته 71: مرحله‌ی چهارم، مرحله‌ی آزمایش فرضیه است. در این مرحله، آزمایش‌های گوناگون، به ترتیب احتمال درست بودن فرضیه‌ها، بر روی آن‌ها انجام می‌گیرد.

نکته 72: در تمام آزمایش‌هایی که انجام می‌شود، باید یک گروه از نمونه‌ها به‌عنوان شاهد(گروه کنترول) وجود داشته باشد. وجود گروه شاهد، نتیجه‌ای که از آزمایش گرفته می‌شود را قابل‌اعتمادتر می‌سازد.

نکته 73: بهترین راه مطالعه‌ی درستی یا نادرستی پیش‌بینی‌ها، طراحی و انجام آزمایش و بررسی نتایج آن است.

ثبت وقایع

نکته 74: تمامی اطلاعات حاصل از آزمایش‌ها و نتیجه‌ی هر یک، بر روی برگه‌های خاص ثبت می‌شوند.

  لطفا جهت تهیه کتاب با شماره زیر تماس حاصل فرمایید 

  ارسال کتاب به کلیه نقاط ایران عزیز

66199781 - 021

نکات مهم فصل اول تجربه و تفکر(قسمت 3)

تشخیص متغیر

نکته 38: توانایی تعیین متغیرها در یک آزمایش بسیار مهم است، چراکه در نتیجه‌گیری شما اثرگذار است.

نکته 39: در یک آزمایش باید متغیرهای مستقل و وابسته را مشخص نمود. متغیر مستقل درنتیجه‌ی آزمایش اثرگذار است ولی متغیر وابسته به‌واسطه‌ی متغیرهای دیگر اثرگذار بر روی نتیجه‌ی آزمایش، می‌تواند نقش داشته باشد.

فرضیه‌سازی

نکته 40: زمانی که برای استنباط خود از مشاهدات، توضیحی ارائه می‌دهید، در حقیقت فرضیه‌سازی می‌کنید، به‌عبارت‌دیگر فرضیه، اظهارنظر برای توضیح دادن پاسخ یک سؤال است.

نکته 41: فرضیه ممکن است درست یا نادرست باشد ولی باید با دلایل موجود، منطبق و منطقی باشد و از اصول علمی و مفاهیم آموخته‌شده‌ی قبلی حتماً استفاده شود.

نکته 42: پس از فرضیه‌سازی مسئله، تعمیم پیش می‌آید، به این معنی که باید دید که این فرضیه در مورد رویدادهای مشابه نیز کارایی دارد یا خیر.

نکته 43: دو چیز فرضیه را علمی می‌سازد: 1- منطبق بودن بر شواهد. 2- قابل‌آزمایش بودن(آزمون‌پذیری)

نکته 44: دانشمندان برای بیان علت یک پدیده، با استفاده از اطلاعات به‌دست‌آمده و به کمک ذهن خلاق خود، راه‌حلی هوشمندانه ارائه می‌کنند، این راه‌حل یا پاسخ احتمالی فرضیه نام دارد.

 

 

معما – 1 برای دانش‌آموز تیزهوش:

عده‌ای به ترتیب وارد باغی می‌شوند و به شمارۀ ورود خود سیب ‌چیدند... .

نفر اول، یک سیب، دومی، دو تا، سومی، سه تا و ......

سپس سیب‌ها را روی هم ریخته و به‌طور مساوی بین خود تقسیم کردند.

به هرکدام 9 سیب رسید.

سؤال: تعداد نفراتی که سیب چیدند چند نفر بود؟

طراحی تحقیق

نکته 45: شما باید این توانایی را داشته باشید که مسائلی که با آن‌ها روبرو می‌شوید را حل کنید. برای این کار لازم است توانایی طراحی مراحل یک تحقیق را داشته باشید تا به پاسخ برسید.

نکته 46: مراحل طراحی تحقیق، کلیه‌ی مهارت‌های همچون مشاهده، اندازه‌گیری، فرضیه‌سازی و ... را شامل می‌شود.

نکته 47: دانشمندان به نحوه دقیق‌تری از روش علمی بهره می‌گیرند و تفاوت دانشمندان با سایر افراد نیز در همین است. دانشمندان دقیق‌تر از افراد دیگر به مشاهده می‌پردازند، مشاهده‌ی دقیق دانشمندان به طرح پرسش‌های خوبی می‌انجامد. آن‌ها فرضیه‌های بهتری می‌سازند، آزمایش‌های دقیق‌تری و بهتری طراحی می‌کنند و .. .

مدل‌سازی

نکته 48: به دلیل بزرگ یا کوچک بودن برخی پدیده‌ها و یا عدم دسترسی به آن‌ها، مدلی بزرگ یا کوچک‌تر از واقعیت را می‌سازیم و نتیجه‌ها را در اندازه‌ی مدل بررسی می‌کنیم و سپس با نمونه‌ی واقعی مقایسه می‌کنیم.

طبقه‌بندی

نکته 49: در مهارت طبقه‌بندی گروهی از اشیاء، جانداران، یافته‌‌ها و ... بر اساس خصوصیاتی که دارند در گروه‌های جداگانه قرار می‌گیرند.

نکته 50: قرار دادن چیزهای مشابه در یک گروه را(بعد از یافتن شباهت و تفاوت‌ها) طبقه‌بندی می‌گوییم.

نکته 51: دانشمندان از طبقه‌بندی برای نظم ‌بخشیدن به پژوهش‌های خود درباره‌ی طبیعت بر مبنای نظام‌ها و ملاک‌ها استفاده می‌کنند. برای طبقه‌بندی لازم است که شباهت‌ها، تفاوت‌ها و روابط آن‌ها موردتوجه قرار گیرند.

نکته 52: طبقه‌بندی به سه شکل انجام می‌شود:

1- طبقه‌بندی دوتایی: مانند گیاه و جانور، مهره‌دار و بی‌مهره، زنده و غیرزنده.

2- طبقه‌بندی دوتایی چند خصوصیتی: مانند مهره‌داران تخم‌گذار، مهره‌دارانی که بدنشان از پولک پوشیده شده است.

3- طبقه‌بندی چندمرحله‌ای: در این طبقه‌بندی با توجه به ملاک‌ها، طرح طبقه‌بندی می‌تواند شکل‌های مختلفی داشته باشد: مانند طبقه‌بندی ترتیبی(وقتی طبقه‌بندی بر اساس قد یا طول یا وزن انجام می‌شود).

  لطفا جهت تهیه کتاب با شماره زیر تماس حاصل فرمایید 

  ارسال کتاب به کلیه نقاط ایران عزیز

66199781 - 021

نکات مهم فصل اول تجربه و تفکر(قسمت 2)

برقراری ارتباط

نکته 22: برقراری ارتباط به معنای مهارت یافتن در پیدا کردن، انتقال و دریافت اطلاعات و یافته‌ها از راه‌های گوناگون مانند صحبت‌‌کردن، نوشتن، گزارش‌دادن، رسم منحنی، نقاشی‌کردن، تهیه‌ی جدول و ... است.

نکته 23: برقراری ارتباط به روش‌های گوناگون از قبیل گزارش شفاهی، گزارش کتبی، رسم نمودار و ... امکان‌پذیر است. در این فرایند می‌بایست از واژگان علمی استفاده کرد.

جمع‌آوری اطلاعات

نکته 24: منظور از مهارت جمع‌آوری اطلاعات این است که در خصوص یک پدیده از منابع یا مراجع مناسب از طریق مطالعه‌ی منابع( کتاب‌ها، مجلات، مقاله‌ها و ... ) استفاده از رسانه‌ها، گفت‌و‌گو و مصاحبه با افراد متخصص و بهره‌گیری از تمام شبکه‌های اطلاع‌رسانی می‌باشد.

اندازه‌گیری

نکته 25: منظور از اندازه‌گیری، مقایسه‌ی یک خاصیت یا کمیت با واحد کمیت می‌باشد، مانند جرم، حجم، طول، زمان و ... . اندازه‌گیری در یادگیری علوم نقش اساسی دارد. در برخی از مشاغل داشتن مهارت اندازه‌گیری برای انجام مطلوب وظایف ضرورت دارد. مثلاً مهندس نقشه‌کش، یک طراح کابینت و ... .

نکته 26: اندازه‌گیری باید دقیق باشد و بر اساس واحد(یکا) مناسب صورت پذیرد.

نکته 27: ما می‌توانیم با استفاده از وسایل اندازه‌گیری مناسب(مانند متر، کولیس، دماسنج، اهم‌متر و ...) کمیت‌هایی مانند طول، حجم، دما، مقاومت، زمان، سرعت و ... را اندازه‌گیری کنیم.

 

 

کاربرد ابزار

نکته 28: مهارت در کاربرد ابزار ازجمله مهارت‌های پایه‌ای است، چراکه ما از ابزارها برای اندازه‌گیری در مشاهده، آزمایش و دیگر مراحل زندگی استفاده می‌کنیم. توانایی برش یک مربع رسم شده بر روی یک کاغذ و یا استفاده از میکروسکوپ به نظر ساده می‌رسند اما اگر به‌درستی در مسیر یادگیری استفاده نشوند اتفاقی نمی‌افتد.

نکته 29: استفاده از ابزار در علوم به‌منظور مشاهده‌ی دقیق‌تر و بهتر، مقایسه‌ی دقیق‌تر، اندازه‌گیری دقیق‌تر و انجام آزمایش‌های گوناگون صورت می‌پذیرد. نقاشی کردن، آزمایش و مدل‌سازی ازجمله مواردی است که به کمک آن‌ها می‌توان مهارت کاربرد ابزار را تقویت کرد.

نکته 30: برای تحقیق یا آزمایش لازم است کاربرد ابزارهای مربوطه را بدانیم و روش کار با آن‌ها را بیاموزیم.

استنباط و نتیجه‌گیری

نکته 31: استنباط گفته‌ای است که فراتر از شواهد قرار می‌گیرد و درواقع سعی دارد که مشاهدات را تفسیر کند و توضیح دهد اما به‌هرحال هر استنباطی بر پایه‌ی یک مشاهده استوار است.

نکته 32: استنباط، حسد و گمان نیست، زیرا حدس مبنای دقیقی ندارد و بر شواهد متکی نیست درحالی‌که استنباط بر اساس مشاهدات و شواهد است.

پیش‌بینی کردن

نکته 33: بیان اتفاقاتی که ممکن است در آینده به وقوع بپیوندند را پیش‌بینی می‌نامند.

نکته 34: پیش‌بینی با حدس زدن متفاوت است، زیرا پیش‌بینی بر اساس اطلاعات انجام می‌گیرد درحالی‌که حدس بر پایه‌ی شواهد نیست. معمولاً پیش‌بینی بر اساس یک فرضیه‌ی ذهنی و رابطه‌ی علت و معلولی از پیش کشف‌شده انجام می‌پذیرد.

نکته 35: هر پیش‌بینی خوب باید به‌طور منطقی، بر اصول و قواعد علمی از پیش آموخته استوار باشد و همواره با استدلال باشد.

نکته 36: فرضیه و پیش‌بینی هر دو باید قابل‌آزمایش باشند تا آزمایش درستی یا نادرستی آن‌ها را روشن نماید. برای درک بهتر به این جمله‌ها توجه کنید: ابرها تیره هستند(مشاهده). تیرگی ابرها به دلیل فشردگی زیاد ابرهاست(تفسیر و استنباط). فکر می‌کنم چند ساعت بعد باران ببارد(پیش‌بینی).

نکته 37: پیش‌بینی کردن به دلیل تحرک تفکر، تقویت حافظه، گسترش قدرت تخمین و به چالش واداشتن بخشی از روش‌های یادگیری فعال یادگیرنده می‌باشد.

  لطفا جهت تهیه کتاب با شماره زیر تماس حاصل فرمایید 

  ارسال کتاب به کلیه نقاط ایران عزیز

66199781 - 021

نکات مهم فصل اول تجربه و تفکر(قسمت 1)

دانش‌آموز تیزهوشم!

میدونم شما هم میدونی؛ اسید معده به اندازه کافی قوی است تا یک تیغ ریش‌تراشی را حل کند!

علم چیست؟

نکته 1: علم واژه‌ای عربی به معنای آموختن است. علم ساختاری برای تولید دانش درباره‌ی جهان طبیعت در قالب توضیحات و پیش‌بینی‌های آزمایش شدنی است.

نکته 2: علم در زبان فارسی معادل واژه‌ی Science می‌باشد که شامل هر نوع آگاهی، دانش و معلوماتی است که انسان توانسته از طریق روش‌های گوناگون به آن‌ها آگاهی پیدا کند.

نکته 3: علوم تجربی علمی است که از راه تجربه و آزمایش به دست می‌آید.

نکته 4: علوم تجربی محدوده‌ی علومی است که از راه درگیری انسان با محیط اطرافش و از راه مشاهده‌ی تجربی به دست می‌آید. علوم تجربی به چهار شاخه‌ی اصلی فیزیک، شیمی، زیست‌شناسی و زمین‌شناسی تقسیم می‌شود.

نکته 5: علوم فیزیک: علم ماده، حرکت و رفتار آن در فضا و زمان با در نظر گرفتن مفاهیمی همچون انرژی، نیرو، اندازه‌ی حرکت، شتاب، سرعت و ... می‌باشد.

نکته 6: علوم شیمی: علم مطالعه‌ی ساختار، خواص ترکیبات و شکل مواد می‌باشد. این علم، عناصر شیمیایی و ترکیبات آن‌ها که شامل اتم‌ها، مولکول‌ها و برهم‌کنش میان آن‌هاست را معرفی می‌کند.

نکته 7: علوم زیستی: علوم طبیعی و دانش مربوط به مطالعه‌ی جانداران زنده می‌باشد و به بررسی ویژگی‌ها و رفتارها، چگونگی پیدایش و چگونگی برهم‌کنش جانداران و محیط پیرامون آن‌ها می‌پردازد.

نکته 8: علوم زمین‌شناسی: علمی که به مطالعه‌ی زمین می‌پردازد، به‌عبارت‌دیگر شاخه‌ای از علوم است که در مورد طرز تشکیل زمین، مواد تشکیل‌دهنده‌ی آن، شکل و خواص آن‌ها و تحولات گذشته تا حال می‌پردازد.

نکته 9: اولین و ساده‌ترین راه دست‌یافتن به پاسخ بسیاری از پرسش‌‌‌ها، تجربه می‌باشد که انسان اولیه نیز از آن بهره می‌جست ولی استفاده از روش‌های علمی و مبتنی بر شناخت، راه مطلوب‌تری برای رسیدن به پاسخی برای این  پرسش‌هاست.

نکته 10: به این تعاریف دقت کنید: علم، شناخت ما از محیط اطراف است. علم، برای پاسخ دادن به سؤالات است. علم، انجام دادن آزمایش است. علم، افزایش توانایی و قدرت غلبه بر مشکلات است. علم، پیش‌بینی آینده است.

نکته 11: دانشمند کسی است که درباره‌ی آنچه در اطرافش می‌گذرد کنجکاو باشد و به جستجوی پاسخ می‌پردازد.

مهارت‌های یادگیری

نکته 12: منظور از مهارت‌های یادگیری توانایی‌هاست که درزمینه‌ی علم‌آموزی می‌توانند مفید واقع شوند. به‌عبارت‌دیگر پرورش این مهارت‌ها به‌منزله‌ی آموختن راه یادگیری می‌باشد.

نکته 13: ایجاد و تقویت مهارت‌های یادگیری سبب می‌گردد تا مراحل روش علمی برای رسیدن به پاسخ پرسش‌ها هموارتر شده و یادگیری‌های جدید از طریق این مهارت‌ها به‌راحتی انجام شود.

نکته 14: همان‌طور که خلبان یک هواپیمای غول‌پیکر، برای فرود هواپیما نیاز به کسب مهارت‌های خاص دارد، یک دانشمند و محقق نیز می‌بایست مهارت‌هایی را کسب نماید تا به کمک این مهارت‌ها بتواند قوانین و روابط موجود در طبیعت را یافته و ارائه دهد.

نکته 15: استفاده از مهارت‌های یادگیری، فهم موضوعاتی را که می‌خواهیم یاد بگیریم، آسان و عملی می‌کند. اغلب ما در تمام عمر، به استفاده از مهارت‌ها نیاز داریم.

نکته 16: برخی از مهارت‌های یادگیری عبارتند از: مشاهده، طبقه‌بندی، اندازه‌گیری، جمع‌آوری اطلاعات، تفسیرکردن، پیش‌بینی‌کردن، فرضیه‌سازی، طراحی و انجام‌آزمایش، استفاده از ابزارها، برقراری ارتباط، یادداشت‌برداری و مدل‌سازی‌

مشاهده

نکته 17: منظور از مشاهده به کار بستن تمام حواس است. حواس پنجگانه(بینایی، شنوایی، بویایی، چشایی، لامسه)

نکته 18: اعمالی که نشان‌دهنده‌ی مشاهده‌ی علمی هستند عبارت‌اند از: استفاده از چند حس، توجه به جزئیات، مشخص کردن شباهت‌ها و تفاوت‌ها، ترتیب رخ دادن وقایع و استفاده از ابزار کمکی مانند ذره‌بین.

نکته 19: مشاهده به دو صورت کمی و کیفی صورت می‌پذیرد. در مشاهده‌ی کیفی تنها حواس پنجگانه برای درک رنگ، شکل، بو، صدا و مزه استفاده می‌شود ولی در مشاهده‌ی کمی از ابزارهای اندازه‌گیری استفاده می‌شود، مشاهداتی نظیر جرم یک جسم، طول یک اتاق، وزن یک جسم، حجم و ... .

نکته 20: مقایسه‌کردن بر مبنای مشاهده استوار است و مقدمه‌ای است برای رسیدن به مهارت طبقه‌بندی. در این فعالیت باید خصوصیات مشترک یا تفاوت‌های اشیاء و پدیده‌ها بررسی شده و از هم تشخیص داده شوند.

نکته 21: در مقایسه‌ی موجودات، پدیده‌ها و اشیاء از مفاهیمی همچون سخت، نرم، زبر، گرم، سرد و ... استفاده می‌شود.

  لطفا جهت تهیه کتاب با شماره زیر تماس حاصل فرمایید 

  ارسال کتاب به کلیه نقاط ایران عزیز

66199781 - 021

انتشار کتاب علوم ششم تیزهوشان به زبان ساده

  لطفا جهت تهیه کتاب با شماره زیر تماس حاصل فرمایید 

  ارسال کتاب به کلیه نقاط ایران عزیز

66199781 - 021

تلگرام

عضویت در کانال رسمی ریاضی برای همه

لطفاً کلیک کنید